Risicogerichte handhavingsaanpak
De meeste mensen willen zich aan de regels houden. We handelen daarom vanuit vertrouwen. We leggen mensen die van ons een uitkering ontvangen uit wat ze van ons mogen verwachten en ook wat wij van hen verwachten. Onze handhavingsactiviteiten kunnen we daardoor richten op situaties waarin er gegronde redenen zijn om mogelijk misbruik of oneigenlijk gebruik te vermoeden. Daarbij maken we gebruik van een risicogerichte aanpak. De afgelopen jaren hebben we misbruikrisico’s in de WW, de Ziektewet, de WIA, de WAO en de Toeslagenwet geïdentificeerd en vervolgens integrale maatregelen opgesteld om deze risico’s te kunnen beheersen. Eind 2021 is de set van maatregelen voor beheersing van risico’s in de WW vastgesteld. Het is de bedoeling dat deze maatregelen in de loop van 2023 worden geïmplementeerd. De besluitvorming over de set maatregelen voor beheersing van de risico’s in de Ziektewet en de WIA hebben we eind 2022 afgerond. Hierna kunnen we ook de maatregelen voor deze wetten implementeren. In 2023 nemen we een besluit over de beheersmaatregelen voor de WAO en de Toeslagenwet. Het opstellen van beheersmaatregelen voor de Wajong en de Wet arbeid en zorg (Wazo) volgt daarna.
Gebruik van risicoscans
Risicoscans vormen een steeds belangrijker onderdeel van onze toezichts- en handhavingsstrategie. We zoeken daarvoor met data‑analyse naar combinaties van gedragskenmerken die mogelijk samenhangen met een verhoogde kans op regelovertreding. De signalen die deze scans opleveren worden vervolgens door medewerkers nader onderzocht. Zo kunnen zij gerichter hun werk doen en een beslissing nemen. We zijn ons ervan bewust dat het werken met risicoscans maatschappelijk gezien vragen kan oproepen. We zijn er tegelijkertijd van overtuigd dat risicoscans een goed en effectief middel zijn, mits ingezet met voldoende waarborgen om bijvoorbeeld vooringenomenheid of discriminatie te voorkomen. Daar toetsen we actief op en we communiceren intern en extern proactief over de inzet van risicoscans. We verwachten dat de implementatie van de door ons ontwikkelde risicoscans voor Verblijf buiten Nederland en Verwijtbare werkloosheid een belangrijke bijdrage zal leveren aan het verminderen van de risico’s op oneigenlijk gebruik of misbruik op die gebieden.
De eerste ervaringen met de risicoscan Verwijtbare werkloosheid zijn positief. De scan heeft sinds de livegang op een tijdelijk platform in juli 2022 meer dan 1.600 signalen opgeleverd. Het proces en de implementatie hebben leerpunten opgeleverd voor de medewerkers. Zo blijken uitkeringsdeskundigen het beoordelen van de signalen soms als intensiever te ervaren dan in eerste instantie werd verwacht. De risicoscan Verblijf buiten Nederland is per 1 juli 2022 live gegaan. Daarnaast hebben we de risicoscan Sollicitatieplicht ontwikkeld. Deze levert signalen op die kunnen wijzen op (on)bewust niet‑effectief sollicitatiegedrag. Deze signalen worden onderzocht door de adviseur werk. Indien nodig neemt de adviseur werk contact op met de werkzoekende en biedt dan passende dienstverlening aan om de effectiviteit van het sollicitatiegedrag te verbeteren.
Risicogericht prioriteren van meldingen
Om de bruikbaarheid van externe signalen over misbruik en oneigenlijk gebruik beter te kunnen bepalen, ontwikkelen we een applicatie waarmee we meldingen risicogericht kunnen prioriteren. Met deze applicatie kunnen we signalen inlezen, verrijken en prioriteren voordat medewerkers ermee aan de slag gaan. De ontwerpfase is in augustus afgerond. In september is gestart met de bouw van een eerste versie die in staat is om de externe meldingen te verwerken en de huidige beslisboom zal vervangen. Deze is in december opgeleverd en wordt naar verwachting in 2023 in productie genomen.
Onderzoek naar fraude met Ziektewet-uitkeringen
Naar aanleiding van interne signalen van verzekeringsartsen hebben we onderzoek ingesteld naar mogelijke georganiseerde fraude met Ziektewet‑uitkeringen die worden geëxporteerd naar Slowakije. Het gaat om uitzendkrachten die zich na enkele dagen al ziek melden met opvallend vaak dezelfde, waarschijnlijk gefingeerde, oorzaak (een ongeval) en de Ziektewet‑uitkering die ze vervolgens ontvangen exporteren naar een woonadres in het buitenland. Het gaat om in totaal 106 uitkeringen, waarvan er nog 8 lopen. De overige 98 uitkeringen zijn door ons stopgezet of geschorst of door de ontvanger zelf beëindigd. Op basis van controles hebben we tot nu toe € 51.000 aan terugvorderingen opgelegd en € 17.000 aan boetes. Van de 106 dossiers bevatten er 68 Slowaakse medische documenten. Het vermoeden is dat een (groot) deel van deze documenten vals of vervalst is. Ons zusterorgaan in Slowakije onderzoekt de authenticiteit van de documenten, wat veel tijd vergt. Tot nu toe kregen we uitsluitsel over 8 documenten; hiervan waren er 7 vals.
Onderzoek naar fraude met NOW
UWV coördineert de afhandeling van meldingen van regelovertredingvermoedens bij de NOW. Daarnaast brengen we, onder andere met data‑analyses, de risico’s op misbruik en oneigenlijk gebruik van de regeling in kaart en nemen we vervolgens maatregelen om die risico’s te verkleinen. In 2022 zijn grotendeels dezelfde risicofenomenen geconstateerd als in 2020 en 2021. Binnen de analyses ligt de focus nog steeds op het risico dat werkgevers niet de juiste loonsom opgeven. Verder deden we onder andere onderzoek naar directeur‑grootaandeelhouders die zichzelf in de loonsom ten onrechte als werknemer opvoeren en een verkennend onderzoek naar de groep werkgevers die niet reageert wanneer we ze vragen om geconstateerde onjuistheden recht te zetten en waarbij we de subsidie om die reden op nihil hebben gesteld.
Op basis van ontvangen en datagedreven meldingen hebben we tot en met 2022 tijdens de voorschotfase 93 aanvragen afgewezen en de subsidie in 19 gevallen (tijdelijk) stopgezet. Tijdens de vaststellingsfase hebben we naar aanleiding van nadere controles 34 subsidies op nihil gesteld en 76 subsidies in verband met loonsomcorrecties aangepast. Verder zijn we in 54 gevallen (bij 35 werkgevers) teruggekomen op de eerdere vaststelling. Wanneer we ernstig misbruik vermoeden, dragen we de zaak over aan de Nederlandse Arbeidsinspectie, die beoordeelt of een strafrechtelijk vervolg passend is. In 2022 zijn verschillende invallen bij werkgevers gedaan, waarbij dit in 13 gevallen heeft geleid tot strafrechtelijke vervolging.