Inkomenszekerheid bieden

UWV verzorgt de uitvoering van de werknemersverzekeringen. We gaan in deze paragraaf onder andere in op de uitkeringsvolumes van de verschillende wetten en op de NOW.

Op 22 februari 2023 sloten de loketten waar werkgevers de definitieve berekening van NOW‑subsidie konden aanvragen voor de derde tot en met de zesde aanvraagperiode. De loketten voor de definitieve berekening voor de zevende en achtste aanvraagperiode sloten op 2 juni 2023. De komende jaren zijn we nog bezig met de definitieve vaststelling van de NOW‑subsidies.

Uitkeringsvolumes

In de eerste acht maanden van 2023 kenden we 656.300 nieuwe uitkeringen toe, 9% meer dan in de eerste acht maanden van 2022.

Tabel Nieuwe uitkeringen

We beëindigden 536.100 uitkeringen, 19% minder dan in de eerste acht maanden van 2022.

Tabel Beëindigde uitkeringen

Eind augustus 2023 ontvingen bijna 1,2 miljoen mensen gedurende kortere of langere tijd een uitkering van ons. We keerden in de eerste acht maanden van 2023 een bedrag van in totaal € 15,7 miljard uit, tegenover € 13,7 miljard in dezelfde periode in 2022. Deze stijging wordt grotendeels (€ 1,4 miljard) veroorzaakt doordat dit jaar de stijging bij de WIA groter is dan de daling bij zijn voorganger, de WAO, en doordat de AOW‑leeftijd is verhoogd, waardoor mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ook later met pensioen gaan.

Tabel Lopende uitkeringen

WW

We handelden in de eerste acht maanden van 2023 bijna 12% meer WW‑aanvragen af dan in de eerste acht maanden van 2022 (221.500 tegenover 198.100). Daarvan wezen we er bijna 26% (56.700) af tegenover 25% (49.400) in de eerste acht maanden van 2022. 6.400 mensen kregen (tijdelijk) geen WW‑uitkering omdat ze een maatregel kregen opgelegd, vrijwel altijd omdat ze verwijtbaar werkloos waren. Omdat het aantal toekenningen in de eerste acht maanden van 2023 hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen, is het aantal lopende WW‑uitkeringen sinds eind 2022 met bijna 5% gestegen. Wel blijft het aantal mensen dat een WW‑uitkering ontvangt laag en houdt de krapte op de arbeidsmarkt aan.

WIA en WAO

We handelden 51.300 WIA-aanvragen af, ruim 22% meer dan in de eerste acht maanden van 2022. Van de aanvragen hebben we er 15.400 (30%) afgewezen; in de eerste acht maanden van 2022 waren het er bijna 14.200 (bijna 34%). Meestal ging het daarbij om mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt werden bevonden of wel geschikt bleken voor het eigen werk. Het aantal nieuw toegekende WIA‑uitkeringen was hoger dan in de eerste acht maanden van 2022 (35.900 ten opzichte van 27.800). In deze nieuwe toekenningen zijn de aantallen meegeteld die de uitkomst zijn van de vereenvoudigde beoordeling voor 60‑plussers (zie deel 1 van dit achtmaandenverslag paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening, onder het kopje Vereenvoudigde WIA‑claimbeoordelingen voor 60-plussers). De voorschotten voor WGA‑uitkeringen die zijn toegekend omdat de sociaal‑medische beoordeling niet binnen de geldende termijn kon worden afgerond (zie verder hieronder bij het kopje Tijdigheid) worden wel meegeteld als nieuwe uitkeringen; er is nog geen sprake van toekenningen of afwijzingen. Bij de definitieve beoordeling wordt gemiddeld circa 25% van de aanvragen alsnog afgewezen, de WGA‑uitkering telt dan weer mee als beëindigd. Aanvragen voor een WIA‑claimbeoordeling worden relatief vaker ingediend door mensen die onder het vangnet van de Ziektewet vallen omdat ze geen werkgever meer hebben, bijvoorbeeld omdat ze werkloos waren toen ze ziek werden of omdat hun tijdelijke contract afliep tijdens hun ziekte.

Daarnaast zien we de invloed van corona. Mensen vragen een WIA‑uitkering aan omdat diagnosetrajecten, behandelingen en operaties door de coronamaatregelen zijn uitgesteld, waardoor terugkeer naar werk minder snel of zelfs niet mogelijk is. Er zijn ook meer mensen langdurig ziek omdat ze naast of volgend op een eerdere aandoening ook (ernstige) coronaklachten kregen. En sinds maart 2021 vragen ook mensen een WIA‑claimbeoordeling aan vanwege langdurige covid (long covid). Er zijn in de eerste acht maanden van 2023 in totaal 3.132 WIA‑claimbeoordelingen uitgevoerd waarbij corona als hoofd- of nevendiagnose een rol speelde. In 2.330 gevallen was corona de hoofddiagnose. In totaal werd in 83% van de WIA‑claimbeoordelingen waarbij corona als hoofddiagnose gold, de uitkering toegekend.

Het aantal lopende WIA‑uitkeringen steeg in de eerste acht maanden van 2023 verder met 17.500 (ruim 4%) ten opzichte van eind december 2022. Andersom neemt het aantal lopende uitkeringen voor de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de voorloper van de WIA, af. Eind augustus 2023 was het aantal WAO‑uitkeringen bijna 8.000 (ruim 4%) lager dan eind 2022.

Wajong

De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong_2015, ingegaan op 1 januari 2015) is alleen nog toegankelijk voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. De instroom in de Wajong_2015 is gestegen. Dat komt vooral doordat jonggehandicapten die een studie volgen sinds september 2020 wel recht hebben op een Wajong-uitkering. We handelden 7.100 aanvragen af voor een Wajong_2015‑uitkering, bijna 17% meer dan in de eerste acht maanden van 2022 (6.100). Hiervan werden er bijna 3.800 (53%) afgewezen, omdat de aanvrager niet duurzaam volledig arbeidsongeschikt werd bevonden (eerste acht maanden van 2022: 3.200, bijna 53%). Het totale aantal Wajong‑uitkeringen is iets gestegen ten opzichte van eind 2022 doordat het aantal nieuwe uitkeringen hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen.

Ziektewet

Er liepen in de eerste acht maanden van 2023 gemiddeld minder Ziektewet‑uitkeringen dan in de eerste acht maanden van 2022. Er waren vooral minder zieke werklozen en zieke uitzendkrachten. Het aantal toekenningen was aanzienlijk lager dan in de eerste acht maanden van 2022. Dat komt vooral doordat een aantal uitzendbureaus voor het eigenrisicodragerschap koos, waardoor het aantal toekenningen aan zieke uitzendkrachten fors afnam.

Tijdigheid

Inkomenszekerheid biedt bestaanszekerheid. Een van onze kerntaken is dat we de juiste uitkering op tijd betalen. WIA‑claimbeoordelingen moeten binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag zijn afgerond. De tijdigheid van de claimbeoordelingen staat al langere tijd onder druk. In de eerste acht maanden van 2023 was gemiddeld 33% van de beoordelingen op tijd. Het percentage is weliswaar iets gestegen ten opzichte van 2022, maar blijft ver onder de norm en is de afgelopen maanden zelfs iets gedaald. Dat komt doordat onze prioriteit allereerst ligt bij het wegwerken van de langdurige achterstanden. Het aantal WIA‑aanvragen is in de eerste acht maanden van 2023 weer wat hoger dan in 2022; dit is in lijn met de ontwikkeling van de laatste jaren en met onze meerjarenprognose. (Door het uitzonderlijk hoge aantal aanvragen in 2021 – vooral als gevolg van corona – was het aantal aanvragen in 2022 eenmalig wat lager.) De aanvullende maatregelen die we hebben afgesproken (zie deel 1 van dit achtmaandenverslag, paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening) moeten helpen om al deze aanvragen af te handelen. In 2023 zetten we een eerste stap om de cliënten die het langst wachten te gaan beoordelen. Om mensen die langer dan de wettelijke termijn op hun WIA‑claimbeoordeling moeten wachten inkomenszekerheid te bieden, verstrekken we hun een voorschot. In de eerste acht maanden van 2023 deden we dat bijna 13.300 keer, 1.200 keer minder dan in dezelfde periode in 2022.

Sinds de zomer van 2022 zijn we erin geslaagd om meer Wajong‑claimbeoordelingen binnen de geldende termijn af te ronden. In 2022 werd 69% van de Wajong‑beoordelingen tijdig afgerond, in de eerste acht maanden van 2023 was dit 78% – we streven naar 80%. Daarnaast handelen we dossiers af van cliënten die al langer dan de geldende termijn op een claimbeoordeling wachten. In 2023 ligt de focus op het terugdringen van de achterstand in de voorraad Wajong‑claimbeoordelingen. Daarbij helpen kantoren die geen achterstand hebben kantoren die te maken hebben met een grote achterstand. We verwachten dat de tijdigheid in totaal met 6% zal toenemen.

NOW

De tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) was een van de omvangrijkste steunmaatregelen van het kabinet om de economische effecten van de coronacrisis tegen te gaan. Met succes: dankzij de NOW‑subsidie konden werkgevers ondanks omzetverlies hun werknemers doorbetalen en hoefden ze deze niet te ontslaan. Het beroep op de WW is hierdoor ook beperkt gebleven.

We hebben alle werkgevers die een NOW‑voorschot hebben ontvangen actief gewezen op het belang om tijdig te starten met het aanvraagproces voor de definitieve berekening, wat er verder van hen verwacht wordt en hoe UWV hen daarbij kan ondersteunen. Op 2 juni 2023 sloten de loketten waar werkgevers de definitieve berekening van NOW‑subsidie konden aanvragen voor de zevende en achtste aanvraagperiode (NOW 5 en 6). Begin mei hebben we alle NOW‑subsidies voor de NOW 3.1, 3.2, 3.3 en 4 (derde tot en met zesde aanvraagperiode) waarvoor we op de uiterste aanvraagdatum (22 februari 2023) geen definitieve berekeningsaanvraag hadden ontvangen, ambtshalve op nihil gesteld. Dit betekent dat werkgevers het volledige voorschot moeten terugbetalen. Het gaat om in totaal 13.582 nihilstellingen voor een bedrag van in totaal € 285 miljoen. De betrokken werkgevers hebben een (invorder)beschikking ontvangen.

Tabel NOW-vaststellingen*

• *De cijfers geven de stand per eind augustus 2023 weer.
• **Het aantal definitief vastgestelde aanvragen kan hoger zijn dan het aantal ingediende aanvragen. Dat komt doordat er op een aanvraag meerdere malen een vaststelling kan plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat er sprake is van gewijzigde gegevens of omdat er een bezwaar is ingediend.