Intensivering werkzoekenden- en werkgeversdienstverlening

We ondersteunen mensen bij het vinden van passend werk en werkgevers bij het vinden en behouden van geschikt (te maken) personeel. We hebben en vragen daarbij extra aandacht voor mensen met een arbeidsbeperking die minder makkelijk werk vinden. We hebben in onze dienstverlening steeds meer aandacht voor het voorkomen van baanverlies en de begeleiding van werk naar werk. Om landelijke en regionale partners en UWV zelf in staat te stellen zo effectief mogelijk te handelen op de dynamische arbeidsmarkt, zorgen we voor inzicht in actuele en toekomstige ontwikkelingen op die arbeidsmarkt.

In de eerste acht maanden van 2023 hebben wij diverse actuele thema’s belicht die vooral te maken hebben met de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt, zoals waar de krapte en dus ook de baankansen het grootst zijn, hoeveel 55- en 65‑plussers er werken en internationale vergelijkingen tussen de arbeidsmarkt in Nederland en in andere Europese landen. Verder zien we een aanhoudende belangstelling voor het door ons in samenwerking met Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) ontwikkelde dashboard Skills, dat inzichtelijk maakt waar er dwarsverbanden liggen tussen taken en vaardigheden voor verschillende beroepen.

Om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter bij elkaar te brengen investeren we in de doorontwikkeling van onze bemiddelingsservice, met extra aandacht voor matches en inzicht in mismatches. In de eerste acht maanden van 2023 hebben we de aanbesteding voor de bemiddelingsservice afgerond en is de technische en functionele voorbereiding van de implementatie gestart. De implementatie van de vernieuwde bemiddelingsservice staat nu gepland voor het tweede kwartaal van 2024. Hierna is het voor cliënten eenvoudiger om zich in te schrijven op werk.nl, kunnen we kandidaten op basis van hun competenties matchen met vacatures en kunnen werkzoekenden en ook onze adviseurs werk zien in welk opzicht de competenties van de werkzoekende afwijken van de in een vacature gevraagde competenties.

Samenwerking in de arbeidsmarktregio’s

We willen de gezamenlijke dienstverlening die we burgers en bedrijven via de mobiliteitsteams bieden voortzetten en waar mogelijk verbreden. In veel regio’s wordt hieraan al concreet invulling gegeven. Er zijn inmiddels verschillende regionale Werkcentra in verschillende stadia van ontwikkeling operationeel: in Amersfoort, Groningen, Maastricht, Rotterdam, Eindhoven, Den Bosch en Amsterdam. In een Werkcentrum werken UWV en gemeenten op locatie en/of online samen met regionale partners als vakbonden, werkgeversorganisaties en onderwijsinstellingen. Op dit ogenblik wordt hard gewerkt aan nieuwe regionale Werkcentra in onder andere Haarlem, Zoetermeer en Zwolle. Op 10 mei 2023 ondertekenden de wethouders van de gemeenten in regio Zuid‑Kennemerland/IJmond samen met UWV een intentieverklaring om begin 2024 in hun arbeidsmarktregio een regionaal Werkcentrum operationeel te hebben. Op initiatief van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) zijn verschillende werkgroepen van start gegaan die onder andere de voor de regionale Werkcentra benodigde governance en wet- en regelgeving voorbereiden. De werkgroep die zich bezighoudt met ICT‑voorzieningen voor een betere gegevensuitwisseling tussen de betrokken partijen heeft vertraging opgelopen. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor het functioneren van de Werkcentra, omdat die hierdoor langer zijn aangewezen op de huidige suboptimale gegevensuitwisseling.

STAP‑budget

Sinds 1 maart 2022 kunnen alle werkenden en werkzoekenden gebruikmaken van het Stimulering arbeidsmarktpositie‑(STAP‑)budget. Dit is een leer- en ontwikkelingsbudget van maximaal € 1.000 dat mensen kunnen aanvragen voor het volgen van een training, cursus of opleiding om hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Voor 2023 is € 170 miljoen beschikbaar, gelijkelijk verdeeld over vijf aanvraagtijdvakken. De regeling vervangt de fiscale aftrek scholingsuitgaven en is laagdrempelig en toegankelijk voor iedereen met een band met de Nederlandse arbeidsmarkt. De aanvraagperiode van 1 mei is zonder problemen verlopen, ondanks dat deze plaatsvond vlak na het nieuws dat het kabinet met het STAP‑budget stopt. Voor de aanvraagperiode van 3 juli is het budget verlaagd van € 34 miljoen naar € 20 miljoen. Bij deze ronde kon voor het eerst ook budget worden aangevraagd voor vervolgjaren van een meerjarige scholing.

Bij de eerste drie rondes van dit jaar hebben in totaal 99.900 mensen STAP‑budget ontvangen voor 11.000 opleidingen, verdeeld over 1.176 publieke en private opleiders. De toegankelijkheid van de regeling is terug te zien in de resultaten. Een brede groep heeft gebruikgemaakt van het STAP‑budget. Zo weten we onder andere dat meer dan de helft van de aanvragers van deze rondes maximaal een mbo 4‑opleiding heeft. Ruim de helft (56%) van de aanvragers wil zich met het STAP‑budget bijscholen om het huidige werk beter te kunnen doen, 44% wil zich omscholen om ander werk te kunnen doen. Bijna een kwart (24%) werkt in de zorg.

Om misbruik en oneigenlijk gebruik van de regeling te voorkomen heeft de minister van SZW een begrenzing ingesteld van het aantal aanvragen per opleiding per jaar. De aanvraagperiode van mei was de eerste waarbij 3 opleidingen in verband met de begrenzing waren uitgesloten. Eind april is ook een lijst opgesteld met scholingen die niet in aanmerking komen voor STAP‑ subsidie. Onze STAP‑unit signaleert proactief of er scholingen in het scholingsregister staan die mogelijk niet voldoen aan de voorwaarden. De Toetsingskamer van het ministerie van SZW doet vervolgens onderzoek en adviseert over het eventueel uitsluiten van opleiders of opleidingen.

Voor de laatste twee aanvraagperiodes heeft het kabinet besloten dat alleen door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) erkende scholingen, of onderdelen hiervan, in aanmerking komen voor STAP‑budget. Dit omdat deze scholingen arbeidsmarktgericht zijn, waardoor het budget gerichter ingezet kan worden. We hebben bij het ministerie van SZW aangekaart dat de OCW‑erkende opleidingen relatief duur zijn en dat de aanpassing van het scholingsregister rechtmatigheidsrisico’s oplevert. Wanneer een opleiding niet meer voorkomt in het aangepaste scholingsregister, dan kan UWV in de STAP‑budgetadministratie geen wijzigingen met terugwerkende kracht doorvoeren voor in eerdere aanvraagperiodes aangevraagde subsidies. Hierdoor sluiten facturen en betalingen mogelijk niet meer aan op de eerder in het systeem geregistreerde STAP‑subsidie. Het budget voor de laatste twee periodes is verlaagd naar € 10 miljoen per aanvraagtijdvak. Om dit allemaal te regelen, zijn de beide data waarop het STAP‑budget kan worden aangevraagd met twee weken verschoven naar respectievelijk 18 september en 15 november.

Nadat eind april 2023 bekend was geworden dat het kabinet het STAP‑budget beëindigt, hebben we alle werkzaamheden om het STAP‑budget door te ontwikkelen stopgezet. We dragen er zorg voor dat alle circa 150 medewerkers van de STAP‑unit ander werk vinden, binnen of buiten UWV. Een deel van hen heeft inmiddels ander werk gevonden. We bekijken nu welke medewerkers er nodig zijn om de afbouw van de unit af te ronden.

Werkgeversdienstverlening

De arbeidsmarkt heeft zich hersteld van de coronacrisis. Het aantal WW‑uitkeringen is nog steeds stabiel laag en er zijn veel vacatures. Er is sprake van een zeer krappe arbeidsmarkt, waarin werkgevers grote moeite hebben om geschikt personeel te vinden. De sleutel tot de oplossing lijkt te liggen in het aannemen van mensen die in eerste instantie niet geheel voldoen aan alle eisen, maar die wel geschikt te maken zijn voor de functie en/of voor wie de functie kan worden aangepast. We wijzen werkgevers daarbij onder andere op mensen die nu nog aan de kant staan, met bijzondere aandacht voor oudere werknemers en mensen met een arbeidsbeperking. Ook attenderen we ze op de mogelijkheden van om- en bijscholing, de inzet van leer‑werkarrangementen, het anders organiseren van werk en de inzet van werkvoorzieningen. Om werkgevers te ondersteunen verscheen er een publicatie met 34 oplossingsrichtingen voor werkgevers om de krapte te lijf te gaan. Deze oplossingsrichtingen zijn onderverdeeld in drie categorieën: nieuw talent aanboren, werk anders organiseren en talent behouden. Op ons inspiratieplatform Werkgeverschap publiceren we regelmatig inspirerende verhalen en tips voor en door werkgevers. We brengen ook de belangrijkste ontwikkelingen, kansen en mogelijkheden in sectoren in kaart. Dat deden we in de eerste acht maanden van 2023 voor diverse sectoren, zoals agrarisch en groen, kinderopvang, detailhandel, horeca en ICT.

We beproeven in drie regio’s verschillende manieren om de regionale Werkgeversservicepunten beter zichtbaar en vindbaar te maken. Het Werkgeversservicepunt in regio Flevoland/Zwolle maakt vlogs om zijn dienstverlening voor het voetlicht te brengen. Het Werkgeversservicepunt in regio Noord/Midden‑Limburg informeert werkgevers met brochures en flyers over de dienstverlening van UWV. Het Werkgeversservicepunt in regio West‑Brabant/Zeeland tot slot licht zijn dienstverlening toe met presentaties tijdens (netwerk)bijeenkomsten. We evalueren deze pilots in oktober.

Werkzoekendendienstverlening

Werkzoekenden stimuleren we om breder te zoeken en om zich te oriënteren op kansrijke beroepen en de mogelijkheden van om- en bijscholing om duurzamer aan het werk te komen. We wijzen hen daarnaast met webinars op de mogelijkheden binnen een specifieke sector. Werkzoekenden en werkenden kunnen voor loopbaan- en scholingsadvies ook terecht bij de Leerwerkloketten, een samenwerkingsverband van regionale opleidingscentra (roc’s), gemeenten en UWV. Het is belangrijk dat we mensen met arbeidsvermogen die nog niet of nog niet volledig naar vermogen aan het werk zijn (het ongekend talent) met inzet van middelen en instrumenten motiveren om (meer uren) aan het werk te gaan en naar werk te begeleiden. We publiceren regelmatig overzichten met kansrijke beroepen en op onze inspiratieplatforms Jouw loopbaan, jouw weg en Meedoen publiceren we praktische tips en inspirerende verhalen van en voor respectievelijk werkzoekenden en mensen met een arbeidsbeperking en arbeidsvermogen.

Maatwerkscan

UWV en de gemeente Den Haag hebben de zogeheten Maatwerkscan ontwikkeld. De Maatwerkscan berekent hoe groot de kans is dat een WW‑cliënt naar de bijstand doorstroomt. Hierdoor is het mogelijk 85% van de doorstromers al tijdens de WW‑periode duidelijk in beeld te krijgen. Deze mensen hebben extra ondersteuning nodig om duurzaam aan het werk te gaan. UWV en de gemeente nemen snel contact met hen op om gezamenlijk dienstverlening op maat te bieden. De Maatwerkscan is al in gebruik genomen in Den Haag; voorafgaand is een gegevensbeschermingseffectbeoordeling (GEB) gedaan. Voordat we een besluit nemen over landelijke uitrol van de Maatwerkscan wordt ook daarvoor een GEB gedaan.

Leven Lang Ontwikkelen

Met de aanpak Leven Lang Ontwikkelen (LLO) wil het kabinet stimuleren dat mensen zelf de regie pakken op hun loopbaan, doordat ze zich continu ontwikkelen en daarbij aansluiten op de veranderende vraag vanuit de arbeidsmarkt. Onze scholingsadviseurs geven op verzoek een arbeidsmarktgericht scholingsadvies dat gericht is op duurzame werkhervatting van de cliënt. WW‑gerechtigden met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt kunnen we sinds medio 2018 vanuit het scholingsbudget WW scholing aanbieden, zodat ze een betere kans op de arbeidsmarkt maken. Sinds 2022 krijgen we hiervoor jaarlijks een budget van € 14 miljoen (inclusief € 0,9 miljoen voor uitvoeringskosten). Ook voor mensen met een arbeidsongeschiktheids- of Ziektewet‑uitkering kunnen we scholing inzetten om hen (weer) duurzaam naar werk te begeleiden. Werkenden en werkzoekenden kunnen tot eind 2023 een keer per jaar een STAP‑subsidie aanvragen (zie hierboven, onder het kopje STAP‑budget). Verder participeren we in de Leerwerkloketten, waar burgers terechtkunnen met vragen over onder andere loopbaanadvies, omscholing, bijscholing en leer‑werktrajecten. Om de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs te verbeteren en een gezamenlijke aanpak en samenwerking op het gebied van Leven Lang Ontwikkelen te bevorderen, neemt UWV in de arbeidsmarktregio’s deel aan netwerken met publieke en private onderwijsinstellingen. Met de MBO Raad en SBB werken we aan een gezamenlijke aanpak om werkenden en werkzoekenden optimaal te ondersteunen met passende scholingsmogelijkheden. Op 21 maart 2023 hebben we hiervoor een samenwerkingsagenda ondertekend.

Persoonlijke dienstverlening werkt

Uit de effectmeting van onze WW-dienstverlening blijkt dat WW-gerechtigden zich meer gezien, gehoord en geholpen voelen bij de inzet van persoonlijke dienstverlening. Het onderzoek bevestigt dat er een grote behoefte is aan persoonlijke dienstverlening op maat. De persoonlijke dienstverlening is bewezen effectief: elke extra hierin geïnvesteerde euro betaalt zich ruim twee keer uit doordat het beroep op de WW erdoor afneemt. We spreken op dit ogenblik met het ministerie van SZW over het verwerken van de benuttingsadviezen in onze WW‑dienstverlening. Het gaat hierbij onder andere over het beschikbaar stellen van een re‑integratiebudget voor WW‑uitkeringsgerechtigden. Sinds eind november 2022 loopt er een pilot waarbij mensen met een WW‑uitkering die zich ziek melden blijvend actieve re‑integratiedienstverlening ontvangen (zie hieronder, onder het kopje Pilot dienstverlening aan zieke WW‑gerechtigden). Verder hebben we ervoor gezorgd dat iedere WW‑uitkeringsgerechtigde nu een vaste contactpersoon heeft. We voeren ook onderzoek uit naar de effectiviteit van onze re‑integratiedienstverlening voor WGA‑gerechtigden; dit onderzoek duurt tot in het voorjaar van 2024. In juli 2023 is een tweede voortgangsrapportage van de effectevaluatie gepubliceerd. Hieruit blijkt dat re‑integratiedienstverlening tot meer werkhervatting leidt. Het eindrapport van het onderzoek naar de effectiviteit van onze re‑integratiedienstverlening voor Wajong‑gerechtigden verwachten we aan het eind van het vierde kwartaal van 2023. Over de uitkomsten rapporteren we in ons jaarverslag 2023.

Intensivering dienstverlening aan arbeidsbeperkten

We wijzen werkgevers er actief op dat ze hun vacatures ook kunnen vervullen met mensen met een arbeidsbeperking. Deze mensen willen vaak graag (weer) aan de slag. We kunnen daarbij ondersteuning bieden in de vorm van begeleiding en coaching, voorzieningen, financiële regelingen of advies over het anders organiseren van werk. We willen onze dienstverlening aan werkzoekenden met een arbeidsbeperking intensiveren. We hebben daarom extra adviseurs intensieve dienstverlening en arbeidsdeskundigen geworven; een klein aantal moet nog de benodigde opleidingen afronden. Ook in de rest van 2023 blijven we arbeidsdeskundigen werven om nieuwe vacatures te vervullen en om vertrekkende arbeidsdeskundigen te vervangen. In een krappe arbeidsmarkt is dat op dit moment een grote uitdaging. Dankzij de extra capaciteit die we werven kunnen onze professionals per persoon meer tijd besteden aan de dienstverlening aan cliënten. We zetten de extra capaciteit ook in om dienstverlening te bieden aan mensen met een WIA/IVA- of Wajong‑uitkering bij wie eerder is vastgesteld dat ze duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Deze groepen zijn volgens de huidige regelgeving uitgesloten van re‑integratiedienstverlening. In april 2023 zijn we samen met het ministerie van SZW een experiment gestart waarmee we deze groepen toch, op eigen verzoek, ondersteuning kunnen bieden. Vooruitlopend op de start van dit experiment heeft het ministerie de inzet van re‑integratieondersteuning voor deze groepen gedoogd. Aan dit experiment is een onderzoek gekoppeld waarmee de effecten van re‑integratiedienstverlening voor deze groepen worden gemeten. Dit onderzoek bestaat uit een kwantitatief gedeelte waarmee zal worden vastgesteld welke dienstverlening voor deze groepen wordt ingezet en in welke mate deze groepen werk vinden en behouden. Daarnaast wordt een kwalitatief onderzoek gedaan naar de ervaringen van UWV‑professionals en mensen met een WIA/IVA- of Wajong‑uitkering met onze dienstverlening. Het gaat om een langlopend onderzoek dat in 2028 zal zijn afgerond. In 2026 wordt op basis van een tussenrapportage gekeken of de dienstverlening aan deze groepen structureel moet worden gemaakt.

Onderzoek naar doeltreffendheid dienstverlening

Vanuit Onbeperkt aan het werk, het gezamenlijke kennisprogramma van het ministerie van SZW en UWV, zijn kwalitatieve onderzoeken gestart om inzichtelijk te maken wat de intensievere re‑integratiedienstverlening aan arbeidsbeperkten oplevert vanuit het perspectief van cliënten en dat van professionals en welke mogelijkheden er zijn om de dienstverlening nog doeltreffender te maken. In 2021 is een onderzoek gestart waarbij op basis van diepte‑interviews met cliënten is bepaald welke factoren van invloed zijn op hun willen, kunnen en doen. In de tweede fase van het onderzoek is gekeken naar (nieuwe) handelingsperspectieven voor professionals; deze zijn in de laatste fase van het onderzoek beproefd in een (kleine) pilot. Het onderzoek is inmiddels afgerond; de resultaten zijn nog niet bekend.

Pilot Scholingsaanbod WIA/WGA

Werkzoekenden met een WIA/WGA‑uitkering beschikken vaak niet over een (bruikbare) startkwalificatie. Om de kans op het vinden van een baan voor deze groep te vergroten, is in het vorige regeerakkoord (2017–2021) afgesproken om te beproeven of en hoe scholing de werkhervattingskansen van WGA‑gerechtigden kan vergroten. In juni 2022 is de pilot Scholingsaanbod WIA/WGA gestart. In vier regio’s proberen we uit of en hoe de inzet van leer‑werktrajecten op maat met intensieve begeleiding de werkkansen van WGA‑gerechtigden kan vergroten. Tijdens de pilot, die tot en met 2024 loopt, is het scholingsaanbod uitgebreid met een functiegerichte taaltraining. Uit eerder onderzoek weten we dat functiegerichte taaltrainingen kunnen bijdragen aan het succes van leer‑werktrajecten. Er is ruimte voor 100 functiegerichte taaltrainingen en 50 leer‑werkcombinaties per jaar. De invoering van de nieuwe werkwijze tijdens de pilot begeleiden we met een implementatiestudie. Deze studie moet uitwijzen of de nieuwe aanpak WGA‑gerechtigden helpt om werk te vinden en te behouden. Tot en met augustus 2023 is in het kader van de pilot met 477 cliënten gesproken over scholing en zijn in totaal 124 scholingstrajecten ingekocht, waaronder 31 taaltrainingen. De studie wijst uit dat bij gesprekken met cliënten over hun re‑integratie de focus tot nu toe ligt op de inzet van scholingsmogelijkheden. Het inzetten en organiseren van leer‑werkcombinaties blijkt lastig binnen de huidige UWV‑infrastructuur. Over leer‑werkcombinaties zijn nog geen cijfers beschikbaar; deze nemen we op in ons jaarverslag 2023.

Pilot dienstverlening aan zieke WW-gerechtigden

Eind november 2022 zijn we op zes kantoren een pilot gestart om de dienstverlening te verbeteren aan WW‑gerechtigden die gezondheidsbelemmeringen ervaren in hun zoektocht naar werk. Het doel is om te komen tot een nieuwe, integrale werkwijze voor mensen die via de WW in de Ziektewet en vervolgens mogelijk in de WIA terechtkomen. Bij deze nieuwe werkwijze ligt de focus niet zozeer op ziekte en herstel, maar op re‑integratie en baankansen tijdens de ziekteperiode. We willen hiermee zieke WW‑gerechtigden perspectief bieden om duurzaam aan het werk te komen en te blijven. Daarnaast hopen we dat er zo minder beroep hoeft te worden gedaan op de schaars beschikbare beoordelingscapaciteit. In elke regio is een expertteam samengesteld met ervaren medewerkers. Het is de bedoeling dat zieke WW‑gerechtigden binnen hun mogelijkheden (blijven) deelnemen aan re‑integratieactiviteiten (waaronder scholing) gericht op een duurzame werkhervatting. Daarnaast wordt steviger ingezet op preventie. Om uitval wegens ziekte te voorkomen, plannen we bij een ziekmelding van een WW‑gerechtigde bij wie uit de Werkverkennerscore (zie ook deel 2 van dit achtmaandenverslag, paragraaf Arbeidsbemiddeling en re‑integratie voor WW‑gerechtigden, onder het kopje Persoonlijke gesprekken) blijkt dat deze gezondheidsbelemmeringen ervaart, binnen 24 uur een gesprek in. We vragen dan aan welke ondersteuning de cliënt behoefte heeft, bespreken mogelijkheden om sollicitatie- en/of re‑integratieactiviteiten naar werk te (blijven) verrichten en vertellen de cliënt over wat hij of zij kan verwachten tijdens de ziekteperiode. De pilot is verlengd en loopt door tot 1 december 2023.

Tijdens de pilot vinden op meerdere momenten evaluaties plaats met de UWV‑medewerkers van de deelnemende kantoren. Hieruit blijkt dat de samenwerking tussen de verschillende bedrijfsonderdelen goed tot stand is gekomen en dat medewerkers meerwaarde zien in de onderlinge samenwerking en het kennen van elkaars werkprocessen. De werkwijze biedt hun uitdaging; ze ervaren ruimte om samen te beproeven wat de beste dienstverlening is voor de cliënt. Wel is het delen van informatie lastig omdat niet alle medewerkers dezelfde systemen gebruiken en omdat de wettelijke mogelijkheid om gegevens uit te wisselen beperkt is. Voor een integrale werkwijze zoals in deze pilot beproefd wordt, is een gezamenlijk cliëntvolgsysteem nodig. Met een extern onderzoeksbureau onderzoeken we hoe zieke WW‑gerechtigden de nieuwe dienstverlening en werkwijze ervaren. Sinds april meten we dat maandelijks. Cliënten geven aan dat ze het vooral prettig vinden dat ze een vast aanspreekpunt hebben en dat ze een duidelijke uitleg krijgen over het proces en over wat ze kunnen verwachten van UWV. Het cijfer waarmee cliënten die zich ziek en vervolgens beter hebben gemeld de ondersteuning door UWV tijdens de ziekteperiode waarderen, schommelt tussen 7,2 en 9,8. Ze geven onder andere aan dat ze zich gesteund voelden, hulp hebben gekregen van de UWV‑adviseur werk en het proces dankzij de persoonlijke uitleg beter begrijpen. Een verbeterpunt is de begeleiding naar werk.