Werkende Wajongers, proefplaatsingen en CIAO

Jonge Wajongers werken vooral bij reguliere werkgevers. De oudere werken vaak in de beschermde omgeving van een Wsw‑bedrijf. Wajongers werken soms als zelfstandig ondernemer.

In de eerste acht maanden van 2023 werkten in totaal 61.982 Wajongers, 25,3% van het totale aantal mensen met een Wajong‑uitkering. Van de Wajongers met arbeidsvermogen werkte 55,4% (59.075). Van hen werkten er 37.971 bij een reguliere werkgever, 4.753 (ook) als zelfstandige en 16.351 in beschut werk. Een klein deel (2,7%, 2.907 personen) van de Wajongers die volgens de bij de sociaal‑medische beoordeling geldende regels duurzaam geen arbeidsvermogen hebben, werkt toch – meestal voor een beperkt aantal uren. Van hen werkten er 1.870 bij een reguliere werkgever, 784 als zelfstandige en 253 in beschut werk. Omdat het aantal werkende Wajongers met een aantal maanden vertraging bekend is, gaat het hier om voorlopige cijfers.

Tabel Werkende Wajongers

• *Het aantal werkende Wajongers is voor de jaren 2015 tot en met 2020 afgezet tegen het totaalaantal lopende uitkeringen voor de oude Wajong en de Wajong_2010. In de Wajong_2015 zitten uitsluitend mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.
• **Met ingang van 2021 hanteert UWV een nieuwe telmethodiek. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen werkende Wajongers met arbeidsvermogen en werkende Wajongers met duurzaam geen arbeidsvermogen. Sinds 2021 worden ook Wajongers die aangeven dat ze als zelfstandige werken meegeteld. Het aantal werkende Wajongers wordt afgezet tegen het totale aantal lopende Wajong‑uitkeringen (oude Wajong, Wajong_2010, Wajong_2015).
• ***Het betreft hier voorlopige cijfers. De cijfers tot en met augustus 2023 zijn pas later in 2023 beschikbaar.

Proefplaatsingen

Werkgevers zijn soms huiverig om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Mensen die een uitkering van UWV ontvangen, kunnen met behoud van die uitkering gedurende twee maanden op een proefplaatsing werken. Dat is meestal genoeg om te beoordelen of de werknemer geschikt is. De tabel laat zien hoeveel mensen uit de verschillende doelgroepen hiervan gebruikmaakten.

Tabel Proefplaatsingen

Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie

Het Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie (CIAO) is een expertisecentrum van Maastricht University dat in 2016 in samenwerking met UWV is opgericht. CIAO faciliteert partijen die zich professioneel inzetten voor de bevordering van duurzame arbeidsparticipatie, in het bijzonder van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. UWV en Maastricht University werken al sinds 2009 samen om kennis, methoden en werkwijzen te ontwikkelen die kunnen helpen om organisaties inclusiever te maken. Dat heeft onder meer geresulteerd in de methodiek Inclusief herontwerp van werk (IHW). De doorontwikkelde versie IHW 2.0 brengt in kaart welke werkzaamheden zich lenen voor werkzoekenden die (nog) niet over de juiste kwalificaties beschikken om een bestaande functie in een organisatie uit te oefenen, maar wel ondersteunende werkzaamheden kunnen uitvoeren die bijdragen aan vermindering van de werkdruk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs. Deze methodiek vormt de basis voor het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie dat UWV kosteloos aanbiedt aan werkgevers die hun organisatie toegankelijk willen maken voor mensen met een arbeidsbeperking.

Doorontwikkeling IHW

CIAO heeft een opleiding ontwikkeld, de modulaire leergang Inclusieve Arbeidsorganisatie, waarin de methodiek IHW 2.0 centraal staat. Vanuit deze opleiding zijn dit jaar drie succesvolle leer‑werkbijeenkomsten gefaciliteerd (waarvan twee online) met als doel om veel praktijkervaring met elkaar te delen. Om de uitvoering van het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie te ondersteunen, is in nauwe samenwerking met gebruikers een IHW‑rapportagetool ontwikkeld. Onder andere in overleg met UWV, dat werkgevers IHW 2.0‑analyses aanbiedt, zijn er de laatste maanden van 2022 nog veel verbeteringen in de tool doorgevoerd. De rapportagetool is in januari 2023 in gebruik genomen door UWV‑professionals. Er zijn hiervoor centrale trainingen gegeven; een groep van superusers fungeert als vraagbaak voor gebruikers. Een volgende stap is het ontwikkelen van een meetinstrumentarium om de resultaten die een herontwerp van werk oplevert meer inzichtelijk te maken. Dit instrumentarium zal worden beproefd in een pilot in de regio Deventer‑Zutphen in samenwerking met de branche kinderopvang en enkele kinderdagopvangorganisaties.

Niet poetsen maar zorgen

In maart 2022 zijn CIAO en Schoonmakend Nederland een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. Het doel is te onderzoeken of en hoe schoonmaakmedewerkers die dreigen uit te vallen met re‑integratie via het tweede spoor (werkhervatting bij een andere werkgever) in de zorg weer aan de slag kunnen. Verkend wordt hoe en onder welke voorwaarden overstapbanen vanuit de schoonmaak naar de zorgsector gerealiseerd kunnen worden, wat een ideale mix oplevert van medewerkers met en zonder zorgkwalificatie en hoe deze beide groepen duurzaam kunnen samenwerken. Het project heeft een doorlooptijd van maximaal drie jaar. Uit de eerste verkenning bleek dat directbetrokkenen in de zorg zeker mogelijkheden zien om via herontwerp van werk ruimte te creëren voor de betekenisvolle inzet van meer en ander personeel.

Inmiddels is voor alle drie de zorgomgevingen – verpleeghuiszorg, ziekenhuiszorg en thuiszorg – in kaart gebracht of het werk dusdanig kan worden herontworpen dat mensen zonder zorgkwalificatie er aan de slag kunnen en wat zij daarvoor moeten kennen en kunnen. Samen met mobiliteitscoaches van schoonmaakbedrijven wordt onderzocht of schoonmakers die niet meer duurzaam hun schoonmaakfunctie kunnen vervullen, mogelijk wel beschikken over talenten die zinvol zijn voor de zorg. Voor de zorgteams die anders moeten leren (samen)werken, zijn interactieve leer‑werksessies ontwikkeld. In deze sessies, die de komende periode worden gehouden, ontdekken zorgmedewerkers met elkaar hoe zij het ‘anders’ werken samen kunnen gaan invullen. Ook overstappen van de ene naar de andere sector doe je niet zomaar: kandidaten moeten goed worden voorbereid en begeleid voor een duurzame inzet in de zorg. Er is daarom een overstapmodel ontwikkeld met aandachtspunten voor een duurzame overstap van schoonmakers naar de zorg. Dit model voorziet in een proefperiode, een evaluatie en de benodigde acties om tot een definitieve overstap te kunnen overgaan. Voor de begeleiding van een kandidaat uit de schoonmaaksector kan de Maastrichtse Werkcapaciteit Monitor (MW^©M) worden gebruikt. Deze geeft goed zicht op hoe de kandidaat zich ontwikkelt, wat hij/zij zelf daarvan vindt en hoe de (bege)leider van het ontvangende team het vindt lopen. Waar nodig is er ruimte voor ondersteuning of bijstelling.

Internationale samenwerking

CIAO is met steun van het Europees Sociaal Fonds een samenwerkingsproject gestart met de hogeschool van de Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung in Bad Hersfeld. Dit project richt zich op uitwisseling van kennis en expertise op het gebied van de inclusieve arbeidsorganisatie en op de gezamenlijke ontwikkeling van methodieken. Een projectgroep van tien studenten van de hogeschool heeft in 2021 een basistraining in inclusieve arbeidsanalyse gevolgd en daarna in 2022 met succes in het Unfallkrankenhaus Berlin een onderzoek uitgevoerd, met als resultaat dat niet‑verpleegkundig personeel daar nu alle niet‑technische verpleegkundige handelingen uitvoert. CIAO en de hogeschool zetten de samenwerking voort, om te beginnen met een nieuwe editie van de cursus Inklusive Arbeidsumgestaltung. Daarnaast worden leermodules ontwikkeld voor de nascholing van professionals die werken in de Duitse sociale zekerheid.

In 2022 heeft CIAO een inclusieve arbeidsanalyse uitgevoerd voor een dienstverleningsorganisatie in België. In december 2022 is een interne eindrapportage opgeleverd. De dienstverleningsorganisatie heeft op basis daarvan vier procesverbeteringen gedefinieerd en werkzaamheden herverdeeld. Inmiddels zijn er vacatures opengesteld. Om ook andere organisaties binnen de Duitstalige gemeenschap van België bekend te maken met de IHW‑methode zijn in juni 2023 de bevindingen gepresenteerd in een netwerkbijeenkomst van de Belgische federale overheidsdienst van Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.