Werkende Wajongers, proefplaatsingen en CIAO

Jonge Wajongers werken vooral bij reguliere werkgevers. De oudere werken vaak in de beschermde omgeving van een Wsw‑bedrijf. Wajongers werken soms als zelfstandig ondernemer.

In de eerste vier maanden van 2023 werkten in totaal 61.874 Wajongers, 25,3% van het totale aantal mensen met een Wajong‑uitkering. Van de Wajongers met arbeidsvermogen werkte 55,2% (59.126). Van hen werkten er 37.935 bij een reguliere werkgever, 4.537 (ook) als zelfstandige en 16.654 in beschut werk. Een klein deel (2,6%, 2.748 personen) van de Wajongers die volgens de bij de sociaal‑medische beoordeling geldende regels duurzaam geen arbeidsvermogen hebben, werkt toch – meestal voor een beperkt aantal uren. Van hen werkten er 1.786 bij een reguliere werkgever, 683 als zelfstandige en 279 in beschut werk. Omdat het aantal werkende Wajongers met een aantal maanden vertraging bekend is, gaat het hier om voorlopige cijfers.

Tabel Werkende Wajongers

• *Het aantal werkende Wajongers is voor de jaren 2015 tot en met 2020 afgezet tegen het totaalaantal lopende uitkeringen voor de oude Wajong en de Wajong 2010. In de Wajong 2015 zitten uitsluitend mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.
• **Met ingang van 2021 hanteert UWV een nieuwe telmethodiek. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen werkende Wajongers met arbeidsvermogen en werkende Wajongers met duurzaam geen arbeidsvermogen. Sinds 2021 worden ook Wajongers die aangeven dat ze als zelfstandige werken meegeteld. Het aantal werkende Wajongers wordt afgezet tegen het totale aantal lopende Wajong‑ uitkeringen (oude Wajong, Wajong 2010, Wajong 2015).
• ***Het betreft hier voorlopige cijfers. De cijfers tot en met april 2023 zijn pas later in 2023 beschikbaar.

Proefplaatsingen

Werkgevers zijn soms huiverig om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Mensen die een uitkering van UWV ontvangen, kunnen met behoud van die uitkering gedurende twee maanden op een proefplaatsing werken. Dat is meestal genoeg om te beoordelen of de werknemer geschikt is. De tabel laat zien hoeveel mensen uit de verschillende doelgroepen hiervan gebruikmaakten.

Tabel proefplaatsingen

Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie

Het Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie (CIAO) is een expertisecentrum van Maastricht University dat in 2016 in samenwerking met UWV is opgericht. CIAO faciliteert partijen die zich professioneel inzetten voor de bevordering van duurzame arbeidsparticipatie, in het bijzonder van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. UWV en Maastricht University werken al sinds 2009 samen om kennis, methoden en werkwijzen te ontwikkelen die kunnen helpen om organisaties inclusiever te maken. Dat heeft onder meer geresulteerd in de methodiek Inclusief herontwerp van werk (IHW). De doorontwikkelde versie IHW 2.0 brengt in kaart welke werkzaamheden zich lenen voor werkzoekenden die (nog) niet over de juiste kwalificaties beschikken om een bestaande functie in een organisatie uit te oefenen, maar wel ondersteunende werkzaamheden kunnen uitvoeren die bijdragen aan vermindering van de werkdruk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs. Deze methodiek vormt de basis voor het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie dat UWV kosteloos aanbiedt aan werkgevers die hun organisatie toegankelijk willen maken voor mensen met een arbeidsbeperking.

Doorontwikkeling IHW en corona

CIAO heeft een opleiding ontwikkeld, de modulaire leergang Inclusieve Arbeidsorganisatie, waarin de methodiek IHW 2.0 centraal staat. Vanuit deze opleiding zijn dit jaar drie succesvolle leer‑werkbijeenkomsten gefaciliteerd (waarvan twee online) met als doel om veel praktijkervaring met elkaar te delen. Om de uitvoering van het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie te ondersteunen, is in nauwe samenwerking met gebruikers een IHW‑rapportagetool ontwikkeld. Onder andere in overleg met UWV, dat werkgevers IHW 2.0‑analyses aanbiedt, zijn er de laatste maanden van 2022 nog veel verbeteringen in de tool doorgevoerd. De rapportagetool is in januari 2023 in gebruik genomen door UWV‑professionals.

Niet poetsen maar zorgen

In maart 2022 zijn CIAO en Schoonmakend Nederland een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. Het doel is te onderzoeken of en hoe schoonmaakmedewerkers die dreigen uit te vallen met re‑integratie via het tweede spoor (werkhervatting bij een andere werkgever) in de zorg weer aan de slag kunnen. Verkend wordt hoe en onder welke voorwaarden overstapbanen vanuit de schoonmaak naar de zorgsector gerealiseerd kunnen worden, wat een ideale mix oplevert van medewerkers met en zonder zorgkwalificatie en hoe deze beide groepen duurzaam kunnen samenwerken. Het project heeft een doorlooptijd van maximaal drie jaar. Uit de eerste verkenning blijkt dat directbetrokkenen in de zorg zeker mogelijkheden zien om via herontwerp van werk ruimte te creëren voor de betekenisvolle inzet van meer en ander personeel.

In een van de bij het onderzoek betrokken zorginstellingen wordt al ervaring opgedaan met schoonmaakmedewerkers die ondersteunende zorgtaken van zorgprofessionals overnemen. Op basis van hun input en ervaringen wordt verkend wat mensen zonder zorgkwalificatie moeten kennen en kunnen om te kunnen (re‑)integreren in de zorg. Dit wordt vertaald in taken, vaardigheden en ontwikkeling die vervolgens worden vastgelegd in een zogeheten TVO‑paspoort. Inmiddels worden de eerste kandidaten uit de schoonmaaksector geplaatst in de zorg. Re‑integratieprofessionals bekijken samen met schoonmakers die dreigen uit te vallen of de kwaliteiten en talenten van deze laatsten matchen met de vereisten uit het TVO‑paspoort en welke individuele begeleiding er nodig is. Na plaatsing op een proefplaats of werkervaringsplaats wordt de belastbaarheid van de nieuwe zorgmedewerker de eerste maanden in samenspraak met de UWV‑arbeidsdeskundige gevolgd en geëvalueerd. Tijdens dit onderzoeksproject wordt nadrukkelijk ook gekeken naar de relevantie van opgedane inzichten voor andere sectoren dan zorg en schoonmaak. Dat gebeurt onder andere in een voor dit project ingestelde adviesraad. De leden van deze raad zijn onderzoekers en beleidsmakers die beschikken over brede kennis en ervaring op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken en organisatiepsychologie.

Internationale samenwerking

CIAO is met steun van het Europees Sociaal Fonds een samenwerkingsproject gestart met de hogeschool van de Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung in Bad Hersfeld. Dit project richt zich op uitwisseling van kennis en expertise op het gebied van de inclusieve arbeidsorganisatie en op de gezamenlijke ontwikkeling van methodieken. Een projectgroep van tien studenten van de hogeschool heeft in 2021 een basistraining in inclusieve arbeidsanalyse gevolgd en daarna in 2022 met succes in het Unfallkrankenhaus Berlin een onderzoek uitgevoerd, met als resultaat dat niet‑verpleegkundig personeel daar nu alle niet‑technische verpleegkundige handelingen uitvoert. CIAO en de hogeschool zetten de samenwerking voort, om te beginnen met een nieuwe editie van de cursus Inklusive Arbeidsumgestaltung. Daarnaast worden leermodules ontwikkeld voor de nascholing van professionals die werken in de Duitse sociale zekerheid.

In 2022 heeft CIAO een inclusieve arbeidsanalyse uitgevoerd voor een dienstverleningsorganisatie in België. In december 2022 is een interne eindrapportage opgeleverd. De dienstverleningsorganisatie heeft op basis daarvan vier procesverbeteringen gedefinieerd en werkzaamheden herverdeeld. Inmiddels zijn er vacatures opengesteld.