Werkende Wajongers, proefplaatsingen en CIAO

Jonge Wajongers werken vooral bij reguliere werkgevers. De oudere werken vaak in de beschermde omgeving van een Wsw‑bedrijf. Wajongers werken soms als zelfstandig ondernemer. In 2022 werkten in totaal 62.570 Wajongers, 25,6% van het totale aantal mensen met een Wajong‑uitkering. Van de Wajongers met arbeidsvermogen werkte 55,4% (59.787). Van hen werkten er 38.087 bij een reguliere werkgever, 4.720 (ook) als zelfstandige en 16.980 in beschut werk. Een klein deel (2,6%, 2.783 personen) van de Wajongers die volgens de bij de sociaal‑medische beoordeling geldende regels duurzaam geen arbeidsvermogen hebben, werkt toch – meestal voor een beperkt aantal uren. Van hen werkten er 1.808 bij een reguliere werkgever, 750 als zelfstandige en 225 in beschut werk. Omdat het aantal werkende Wajongers met een aantal maanden vertraging bekend is, gaat het hier om voorlopige cijfers.

Tabel Werkende Wajongers

• *Het aantal werkende Wajongers is voor de jaren 2015 tot en met 2020 afgezet tegen het totaalaantal lopende uitkeringen voor de oude Wajong en de Wajong_2010. In de Wajong_2015 zitten uitsluitend mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.
• **Met ingang van 2021 hanteert UWV een nieuwe telmethodiek. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen werkende Wajongers met arbeidsvermogen en werkende Wajongers met duurzaam geen arbeidsvermogen. Sinds 2021 worden ook Wajongers die aangeven dat ze als zelfstandige werken meegeteld. Het aantal werkende Wajongers wordt afgezet tegen het totale aantal lopende Wajong‑uitkeringen (oude Wajong, Wajong_2010, Wajong_2015).
• ***Het betreft hier voorlopige cijfers. De cijfers tot en met december 2022 zijn pas later in 2023 beschikbaar.

Proefplaatsingen

Werkgevers zijn soms huiverig om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Mensen die een uitkering van UWV ontvangen, kunnen met behoud van die uitkering gedurende twee maanden op een proefplaatsing werken. Dat is meestal genoeg om te beoordelen of de werknemer geschikt is. De tabel laat zien hoeveel mensen uit de verschillende doelgroepen hiervan gebruikmaakten.

Tabel proefplaatsingen

Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie

Het Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie (CIAO) is een expertisecentrum van Maastricht University dat in 2016 in samenwerking met UWV is opgericht. CIAO faciliteert partijen die zich professioneel inzetten voor de bevordering van duurzame arbeidsparticipatie, in het bijzonder van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. UWV en Maastricht University werken al sinds 2009 samen om kennis, methoden en werkwijzen te ontwikkelen die kunnen helpen om organisaties inclusiever te maken. Dat heeft onder meer geresulteerd in de methodiek Inclusief herontwerp van werk (IHW). De doorontwikkelde versie IHW 2.0 brengt in kaart welke werkzaamheden zich lenen voor werkzoekenden die (nog) niet over de juiste kwalificaties beschikken om een bestaande functie in een organisatie uit te oefenen, maar wel ondersteunende werkzaamheden kunnen uitvoeren die bijdragen aan vermindering van de werkdruk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs. Deze methodiek vormt de basis voor het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie dat UWV kosteloos aanbiedt aan werkgevers die hun organisatie toegankelijk willen maken voor mensen met een arbeidsbeperking.

Doorontwikkeling IHW en corona

CIAO heeft een opleiding ontwikkeld, de modulaire leergang Inclusieve Arbeidsorganisatie, waarin de methodiek IHW 2.0 centraal staat. Vanuit deze opleiding zijn dit jaar drie succesvolle leer‑werkbijeenkomsten gefaciliteerd (waarvan twee online) met als doel om veel praktijkervaring met elkaar te delen. Om de uitvoering van het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie te ondersteunen is een IHW‑rapportagetool ontwikkeld. Onder andere in overleg met UWV, dat werkgevers IHW 2.0‑analyses aanbiedt, zijn er de laatste maanden nog veel verbeteringen in de tool doorgevoerd. De rapportagetool is naar verwachting in het voorjaar van 2023 beschikbaar via de CIAO‑website.

Evaluatie pilot Anders werken in de zorg

Om tegemoet te komen aan de dringende personeelsbehoefte in zorginstellingen is medio 2018 door de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) het Initiatief Werken in Zorg en Welzijn gestart. CIAO heeft in dit kader de afgelopen jaren een pilot begeleid en geëvalueerd waarbij UWV het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie heeft ingezet bij vier zorginstellingen. In januari 2021 is de tussenrapportage ‘Anders’ werken in verpleeghuisorganisaties opgeleverd over praktijkervaringen met herverdeling van werk in drie zorginstellingen. Bij een vierde zorginstelling kon het onderzoek vanwege de coronasituatie pas in september starten. In maart 2022 zijn de resultaten van dit aanvullende onderzoek verschenen.

Niet poetsen maar zorgen

In maart 2022 zijn CIAO en Schoonmakend Nederland een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. Het doel is om er via een participatief onderzoek achter te komen of en hoe schoonmaakmedewerkers die dreigen uit te vallen met re‑integratie via het tweede spoor (werkhervatting bij een andere werkgever) in de zorg weer aan de slag kunnen. Verkend wordt hoe en onder welke voorwaarden overstapbanen vanuit de schoonmaak naar de zorgsector gerealiseerd kunnen worden, wat een ideale mix is van medewerkers met en zonder zorgkwalificatie en hoe deze beide groepen duurzaam kunnen samenwerken. Uit de eerste verkenning blijkt dat directbetrokkenen in de zorg zeker mogelijkheden zien om via herontwerp van werk ruimte te creëren voor de betekenisvolle inzet van meer en ander personeel. In een van de bij het onderzoek betrokken zorginstellingen wordt al ervaring opgedaan met schoonmaakmedewerkers die ondersteunende zorgtaken van zorgprofessionals overnemen. Tijdens het project wordt ook gekeken naar de relevantie van opgedane inzichten voor andere sectoren dan zorg en schoonmaak. Het project Niet poetsen maar zorgen heeft een maximale looptijd van drie jaar.

Werken met een psychische kwetsbaarheid

Eind 2019 is het door het Europees Sociaal Fonds (ESF) gefinancierde project IPS/IHW gestart, waarin onderzocht wordt of het meerwaarde biedt om de aanbodgerichte benadering van IPS‑trajecten (Individuele plaatsing en steun) te combineren met de vraaggerichte benadering van IHW‑trajecten. IPS‑trajecten bieden maatwerk aan een werkzoekende met een psychische kwetsbaarheid, IHW‑trajecten bieden maatwerk aan een arbeidsorganisatie om onder andere mensen met een psychische kwetsbaarheid een passende werkkring te bieden. Na een moeizame werving van deelnemers – IPS‑cliënten, IPS‑trajectbegeleiders en werkbegeleiders in bedrijven – is het onderzoek naar elf casussen afgerond. De eerste resultaten ondersteunen eerdere bevindingen dat de inzet van IPS positief werkt. Ook kwam naar voren hoe belangrijk het is dat kandidaten open zijn over hun kwetsbaarheid, zodat werk daarop kan worden aangepast. De IPS‑kandidaten gaven wel aan vaak doorgroeimogelijkheden na een succesvolle plaatsing te missen. Het is daarom de aanbeveling om niet alleen op individueel niveau aanpassingen door te voeren, maar met een bedrijfsanalyse tot herontwerp van taken te komen waarbij in overleg met het bedrijf ontwikkelingsprofielen kunnen worden gemaakt die perspectief bieden voor doorgroei in het werk. In december 2022 is het meer op de praktijk gerichte Rapport IPS. Een onderzoek vanuit 3 perspectieven gepubliceerd.

Internationale samenwerking

Eveneens met ESF‑steun is CIAO een samenwerkingsproject gestart met de hogeschool van de Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung (DGUV) in Bad Hersfeld. Dit project richt zich op uitwisseling van kennis en expertise op het gebied van de inclusieve arbeidsorganisatie en op de gezamenlijke ontwikkeling van methodieken. Een projectgroep van tien studenten van de hogeschool heeft een basistraining in inclusieve arbeidsanalyse gevolgd en daarna een onderzoek uitgevoerd bij de vestiging van de Berufsgenossenschaft BGW (gezondheid en welzijn) in Bochum. Op basis van hun bevindingen hebben ze een aantal voorstellen voor herontwerp ontwikkeld, gericht op duurzame inzetbaarheid van de huidige medewerkers en de inzet van werkzoekenden met een arbeidsbeperking. Het project met de studenten van de hogeschool is medio 2021 afgesloten. Het heeft voor de partners voldoende proof of concept opgeleverd om de samenwerking te continueren. CIAO en de hogeschool zetten de samenwerking voort, om te beginnen met een nieuwe editie van de cursus Inklusive Arbeidsumgestaltung. Daarnaast worden leermodules ontwikkeld voor de nascholing van professionals die werken in de Duitse sociale zekerheid.

Met enige vertraging is in het eerste kwartaal van 2022 in het Unfallkrankenhaus Berlin (UKB) een voorstudie uitgevoerd om de mogelijkheden daar te verkennen voor inclusief herontwerp van werk. Daarbij is onder andere gebleken dat er in het UKB op alle verpleegafdelingen al zeer succesvol een vergaande herverdeling van taken integraal is doorgevoerd. Daarvoor is een aparte servicedienst opgericht met niet‑verpleegkundige personeel (zoals mensen die voorheen in de horeca werkten). De medewerkers van deze ondersteunende afdeling voeren alle niet‑technisch verpleegkundige werkzaamheden op de afdelingen uit. Het UKB maakt met deze organisatievorm optimaal gebruik van de schaarse verpleegkundige capaciteit en biedt daarnaast geschikt werk voor mensen die willen werken in de zorg maar (nog) niet beschikken over een zorgkwalificatie.

Inmiddels heeft zich ook een dienstverleningsorganisatie in België gemeld voor een inclusieve arbeidsanalyse. De eerste analyse is gestart in juni; in augustus heeft de participatieve herontwerpsessie plaatsgevonden. In december 2022 is een interne eindrapportage opgeleverd.